Αϊτή

Νησιωτικό κράτος της Καραϊβικής θάλασσας, στην Κεντρική Αμερική.Βρέχεται στα Β από τον Ατλαντικό ωκεανό, στα Δ και Ν από την Καραϊβική θάλασσα, ενώ στα Α συνορεύει με τη Δομινικανή Δημοκρατία, με την οποία μοιράζονται το έδαφος του νησιού Ισπανιόλα.Η Α. (στην τοπική κρεολική, Repiblik Dayti) καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νησιού Ισπανιόλα (γνωστό επίσης και ως Α.), που βρίσκεται στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Αντιλλών της Καραϊβικής θάλασσας. Το ανατολικό τμήμα αποτελεί τη Δομινικανή Δημοκρατία. Η μεθόριος ανάμεσα στις δύο δημοκρατίες δεν στηρίζεται σε μορφολογική ή υδρογραφική δομή, αλλά είναι καρπός συμφωνιών ανάμεσα στις δύο χώρες. Ανάλογες περιπτώσεις νησιών με διαφορετικές κρατικές οντότητες στο έδαφός τους αποτελούν επίσης το Βόρνεο (βλ. λ.) στον Ινδικό ωκεανό, η Νέα Γουινέα (βλ. λ.) στην Ωκεανία, αλλά και η Ιρλανδία στην Ευρώπη.Το κράτος διαιρείται σε εννέα διαμερίσματα, που με τη σειρά τους διαιρούνται σε περιφέρειες και δήμους με αιρετά όργανα. Τα διαμερίσματα αυτά είναι τα εξής (σε παρένθεση οι πρωτεύουσες και οι πληθυσμοί τους): Αρτιμπονίτ (Γκονάβ, 1.013.779), Κεντρικό (Ενς, 490.790), Γκραντ Ανς (Ζερεμί, 641.399), Βόρειο (Καπ-Αϊτιέν, 759.318), Βορειοανατολικό (Φορ Λιμπερτέ, 248.764), Βορειοδυτικό (Πορ-ντε-Πε, 420.971), Δυτικό (Πορτ-ο-Πρενς, 2.494.862), Νότιο (Λε Κε, 653.398) και Νοτιοανατολικό (Ζακμέλ, 457.013).Σύμφωνα με το σύνταγμα του 1987, η γαλλική και η αϊτιανή κρεολική αποτελούν τις επίσημες γλώσσες του κράτους. Το 95% του πληθυσμού της Α. είναι απόγονοι των μαύρων Αφρικανών σκλάβων, ενώ η πλειονότητα των υπολοίπων είναι μιγάδες αφρικανικής και γαλλικής καταγωγής, που παραδοσιακά αποτελούσαν την άρχουσα τάξη της Α.Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος Ντιβαλιέ το 1986, διενεργήθηκε λαϊκό δημοψήφισμα που ενέκρινε νέο σύνταγμα, το οποίο τέθηκε σε ισχύ το 1987. Σύμφωνα με αυτό, πολίτευμα της Α. είναι η δημοκρατία, ενώ η εκτελεστική εξουσία ανήκει στον πρόεδρο της δημοκρατίας που εκλέγεται για 5 χρόνια και δεν μπορεί να είναι υποψήφιος στις αμέσως επόμενες εκλογές. Το υπουργικό συμβούλιο διορίζεται από τον πρωθυπουργό σε συνεργασία με τον πρόεδρο της δημοκρατίας. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από δύο σώματα: τη βουλή των αντιπροσώπων και τη γερουσία. Η βουλή αποτελείται από 83 μέλη που εκλέγονται για 4 χρόνια. Η γερουσία αποτελείται από 27 μέλη.Κυριότερα κόμματα της Α. είναι η Πολιτική Οργάνωση Λαβαλάς (OPL), το Κίνημα της Οργάνωσης της Χώρας (MOP) και το Πατί Λουβρί Μπαριέ (PLB). Όλα μαζί αποτελούν τον εκλογικό συνασπισμό Πολιτική Πλατφόρμα Λαβαλάς (PPL). Από τις 9 Φεβρουαρίου 2001, πρωθυπουργός της Α. είναι ο Ζαν-Μαρί Σερεστάλ, ενώ στο κορυφαίο αξίωμα της πολιτείας βρίσκεται ο Ζαν-Μπερτράν Αριστίντ. Επηρεασμένο από τους ναπολεόντειους κώδικες, το δικαστικό σύστημα προβλέπει ότι οι δικαστές κάθε βαθμού πρέπει να διορίζονται από τον πρόεδρο της δημοκρατίας, που διατηρεί επίσης το δικαίωμα απονομής χάριτος. Το ανώτατο δικαστήριο είναι το ακυρωτικό, με έδρα την πρωτεύουσα. Υπάρχουν επίσης εφετεία και στρατιωτικά δικαστήρια.Το κονκορδάτο με το Βατικανό, που συνομολογήθηκε το 1860, καθορίζει ότι η ρωμαιοκαθολική θρησκεία, την οποία πρεσβεύει το 80% του πληθυσμού, είναι η επίσημη θρησκεία του κράτους· 16% είναι προτεστάντες. Ωστόσο, η πιο διαδεδομένη θρησκεία στην ύπαιθρο και τα λαϊκά στρώματα είναι η βουντού (βλ. λ.), που χρησιμοποιείται από την ιθύνουσα τάξη για πολιτικούς σκοπούς. Στη θρησκεία αυτή συνυπάρχουν ο πνευματισμός της δυτικής Αφρικής, η λατρεία για τους καθολικούς αγίους και το αϊτινικό φολκλόρ.Θεωρητικά, η στοιχειώδης εκπαίδευση διαρκεί 6 χρόνια, είναι δωρεάν και υποχρεωτική μεταξύ των ηλικιών 7 έως 13· όμως, το μέτρο αυτό δεν εφαρμόζεται, ιδιαίτερα στις αγροτικές ζώνες. Η μέση εκπαίδευση, εξαετούς διάρκειας, χωρίζεται σε δύο κύκλους και παρέχεται στα κρατικά λύκεια και σε ιδιωτικά ινστιτούτα. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στις δύο πρώτες βαθμίδες εκπαίδευσης φοιτούσαν περίπου 1.430.000 μαθητές. Η ανώτερη εκπαίδευση παρέχεται στο πανεπιστήμιο της Α., που ιδρύθηκε το 1920 στην Πορτ-ο-Πρενς, σε μερικές ανώτερες σχολές και σε άλλες που ονομάζονται ελεύθερες. Υπάρχουν τέσσερις νομικές σχολές σε διάφορες πόλεις. Ο αναλφαβητισμός πλήττει πάνω από το 65% του συνολικού πληθυσμού (2001). Οι δαπάνες για την παιδεία ανέρχονταν μόλις στο 1,4% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος το 1993. Vv Η Α. διαθέτει ελαφρά εξοπλισμένο στρατό, αεροπορία και ναυτικό. Μετά το 1994 έγινε μια προσπάθεια περιορισμού του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων, που τον Ιούνιο του έτους αριθμούσαν συνολικά 7.300 άντρες. Στόχος ήταν η δύναμη να περιοριστεί και να ενισχυθεί η αστυνομία, ώστε να φτάσει τα 4.000 άτομα, αργότερα όμως ο αριθμός αυξήθηκε στα 6.000 άτομα. Τα περισσότερα προέρχονταν από τις τάξεις του στρατού. Παρά την αποδιάρθρωσή του, ο στρατός δεν έχει, επίσημα τουλάχιστον, καταργηθεί.Στην Α. παρέχεται δωρεάν ιατρική περίθαλψη στους εργαζομένους. Η ΟΥΝΕΣΚΟ παρέχει εκτεταμένη βοήθεια στα παιδιά της χώρας, ενώ διάφοροι διεθνείς οργανισμοί υγείας προσπαθούν να αντιμετωπίσουν ασθένειες όπως το ΑΙDS και η φυματίωση, καθώς το ιατρικό προσωπικό παραμένει απελπιστικά ανεπαρκές. Το 1994 αναλογούσε ένας γιατρός ανά 15.064 κατΗ γεωλογική δομή του εδάφους της Α., όπως και όλου του νησιού Ισπανιόλα, είναι συνδεδεμένη προπάντων με δύο μεγάλες ορεογενετικές κινήσεις: τη λαραμική συρρίκνωση του μεσοζωικού και την πιο καθαρά αλπική του τριτογενούς (ολιγόκαινο-πλειόκαινο). Αποτέλεσμα ήταν η έκχυση λαβικών πετρωμάτων με κρυσταλλικές εισδύσεις, που σήμερα έχουν διαβρωθεί πολύ, ύστερα από την αποψίλωση των δασών. Στο σύνολο, ωστόσο, επικρατούν οι ασβεστολιθικοί σχηματισμοί που έχουν υποστεί καρστικά φαινόμενα και καλύπτουν πάνω από τα 2/3 του εδάφους.Η Α. καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νησιού Ισπανιόλα, του πιο ορεινού των Αντιλλών και ορεογραφικού κόμβου όλης της περιοχής. Ο σκελετός της αποτελείται από μια σειρά υψηλών ορεινών αλυσίδων που διευθύνονται από τα ανατολικά προς τα δυτικά και αποτελούν τη φυσική συνέχεια της κουβανικής Σιέρα Μαέστρα (Κεντρικής Κορδιλιέρας) και της τζαμαϊκανικής ράχης (Νότιας Κορδιλιέρας). Ανάμεσα στα ορεινά αυτά συστήματα, που προχωρούν προς τη θάλασσα σχηματίζοντας δύο στενές και μακριές χερσονήσους, περιλαμβάνονται και άλλες σύντομες αλυσίδες και κοιλάδες με την ίδια διεύθυνση (κυριότερα τα Μαύρα Όρη), απέναντι από τα οποία, στον ευρύ και αρθρωτό ομώνυμο κόλπο, βρίσκεται το νησί Γκονάβ. Στο σύνολό τους, οι πεδινές περιοχές μόλις που καταλαμβάνουν το ένα πέμπτο της επιφάνειας της χώρας. Από μορφολογική πλευρά, η φυσιογνωμία της χώρας προέρχεται ιδιαίτερα από τη χαρακτηριστική έκθεση των μεγάλων δακτυλοθεσιών που αποτελούν το ανάγλυφο, με την προέκταση των δύο χερσονήσων που αναφέρθηκαν προηγουμένως, η μία από τις οποίες προσανατολίζεται προς την Κούβα και η άλλη προς την Τζαμάικα.Το κλίμα της Α. καθορίζεται κυρίως, εκτός από τη θέση της (20° βόρειου γεωγραφικού πλάτους), από την επίδραση του θερμού ισημερινού ρεύματος και από τους σταθερούς βορειοανατολικούς αληγείς ανέμους, τους οποίους όμως σταματά η σειρά των αναγλύφων που κατευθύνονται από το ένα ακρωτήριο του νησιού στο άλλο. Κατά τη διάρκεια του σύντομου χειμώνα η μέση θερμοκρασία διατηρείται στους 23°C (Ιανουάριος και Φεβρουάριος), ενώ κατά τους πιο θερμούς μήνες (Ιούλιο και Αύγουστο) το θερμόμετρο κυμαίνεται ανάμεσα στους 28° και τους 30°C. Στα ανάγλυφα, η θερμοκρασία μειώνεται σημαντικά, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά σπάνια οι μέσες ετήσιες πέφτουν κάτω από τους 10°C. Οι πιο θερμές ζώνες βρίσκονται κατά μήκος της νότιας ακτής, που είναι προφυλαγμένη από τους δροσερούς ανέμους του βορρά, και στα βαθύπεδα του Αρτιμπονίτ και του Κιλ-ντε-Σακ, όπου μπορούν να παρατηρηθούν μέσες ετήσιες θερμοκρασίες γύρω στους 26,7°C. Οι βροχοπτώσεις είναι αρκετά ακανόνιστες (με ελάχιστες χειμερινές γενικά, ενώ η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι οι τυπικές υγρές εποχές) και ποσοτικά πολύ διαφορετικές από ζώνη σε ζώνη. Οι βόρειες και βορειοανατολικές πλαγιές είναι παντού πιο βροχερές από τις νότιες, βρέχει σχετικά λίγο στην κεντρική πεδιάδα και ακόμα λιγότερο στον διάδρομο του Κιλ-ντε-Σακ, όπου αντίθετα το κλίμα παρουσιάζει χαρακτηριστικά ξηρασίας. Η μέση ετήσια βροχόπτωση στην Πορτ-ο-Πρενς είναι 1.346 χιλιοστά. Κατά περιόδους η χώρα πλήττεται από τυφώνες, που προκαλούν τεράστιες ζημιές. Το 1963 ένας από αυτούς προκάλεσε τον θάνατο 5.500 ανθρώπων.Οι κλιματικές συνθήκες, μαζί με τη διάρθρωση του αναγλύφου (ιδιαίτερα το υψόμετρο), επιδρούν αξιοσημείωτα στην ανάπτυξη και στην κατανομή του φυτικού μανδύα της Α., ο οποίος υπέστη έντονη αποψίλωση από τον άνθρωπο. Στα ανάγλυφα, πάνω από τα 1.500 μ., αναπτύσσεται το δάσος από πεύκα, φτωχό σε υποδάσος, ενώ πιο κάτω, στις θερμές και υγρές ζώνες, επικρατεί το τροπικό δάσος. Οι πιο ξηρές ζώνες, στραμμένες στα νότια, είναι αντίθετα καλυμμένες από σαβάνες και αραιά δάση, με λόχμες από θάμνους και κακτοειδή. Τέλος, πυκνοί μαγκρόβιοι σχηματισμοί αναπτύσσονται κατά μήκος της στενής παράκτιας παρυφής του κόλπου της Γκονάβ, μεταξύ Πορτ-ο-Πρενς και Γκονάβ. Όπως και στα άλλα νησιά των Αντιλλών, έτσι και στην Α. απουσιάζουν εντελώς τα μεγάλα θηλαστικά, αν εξαιρεθούν τα κατοικίδια. Η πανίδα χαρακτηρίζεται κυρίως από έντομα (κουνούπια, μύγες, πεταλούδες, μυρμήγκια). Στα δάση και στις σαβάνες ζουν πολλά είδη πουλιών, όπως γεράκια, λευκές κουκουβάγιες, δρυοκολάπτες, περιστέρια κ.ά.Το κεντρικό τμήμα του εδάφους της Α. καταλαμβάνεται από τη λεκάνη του Αρτιμπονίτ που ρέει, στο τελευταίο τμήμα του, ανάμεσα στις δύο παράλληλες αλυσίδες των Μαύρων Ορέων και των Ματέ, και από τον ευρύ και μακρύ διάδρομο που είναι γνωστός με το όνομα Κιλ-ντε-Σακ, στον οποίο δεσπόζει στα νότια ο ορεινός όγκος Ντε λα Σελ, πραγματική τεκτονική τάφρος, κατά ένα μέρος βυθισμένη σε λιμναία νερά, που σχηματίζουν την Ετάνγκ Σομάτρ. Σε σχέση με την κατακερματισμένη φύση του εδάφους, οι ποταμοί της Α. έχουν πολύ περιορισμένη ανάπτυξη. Από τους μεγαλύτερους ποταμούς της Ισπανιόλα, μονάχα ο Αρτιμπονίτ (με μήκος 250 χλμ.) διαρρέει το έδαφος της χώρας. Ο ποταμός αυτός πηγάζει από την Κεντρική Κορδιλιέρα, σε δομινικανό έδαφος, του οποίου αποτελεί για μεγάλο τμήμα τη μεθόριο. Ο ρους του διακόπτεται μερικές φορές από μικρούς και μεγάλους καταρράκτες.Οι απόγονοι των πρώτων ανθρώπινων ομάδων που κατοικούσαν το νησί Ισπανιόλα έχουν πια εξαφανιστεί τελείως. Είναι γνωστό όμως ότι η Α., το καραϊβικό όνομα της οποίας –που άλλοτε χαρακτήριζε ολόκληρο το νησί– σημαίνει υψηλή γη, κατοικήθηκε από λαούς συγγενικούς με τους Αραουάκες, ενώ υπάρχουν ίχνη ομάδων Τάινο, όμοιων με τις φυλετικές ομάδες της Κούβας. Φαίνεται όμως ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Α. δεν προέρχονταν μονάχα από τη Φλόριντα και το μεξικανικό Γιουκατάν, αλλά και από τη Νότια Αμερική (ομάδα Καραΐβων) μέσω του αρχιπελάγους των Μικρών Αντιλλών. Κατά την άφιξη των Ευρωπαίων, ο ιθαγενής πληθυσμός της Α. δεν θα έπρεπε να ξεπερνά τις 100 χιλιάδες. Η ευρωπαϊκή κατάκτηση, που άρχισε τον 16ο αι. μετά την ανακάλυψη του Χριστόφορου Κολόμβου, έγινε αρχικά από Γάλλους και Άγγλους πειρατές, που είχαν δημιουργήσει στο νησί της Χελώνας (Τορτούγκα) την πιο καλά εξοπλισμένη βάση όλης της Καραϊβικής θάλασσας. Από εκεί ξεκινούσαν για την Α., κάνοντας επιδρομές στα κοπάδια των Ισπανών αποίκων του ανατολικού τμήματος του νησιού. Το 1697, η γαλλική κυβέρνηση εξασφάλισε το δικαίωμα της πλήρους κατοχής του σημερινού εδάφους της Α. Άρχισε τότε μια εντατική μετανάστευση Γάλλων συνοδευόμενη από την εξόντωση των ιθαγενών (Ίντιος) και από τη μαζική εισαγωγή μαύρων δούλων από τη Γουινέα και από άλλα αφρικανικά εδάφη, έτσι που σε λίγες δεκαετίες η Α. έγινε μια χώρα μαύρων: το 1789 υπήρχαν 31.000 λευκοί, 28.000 απελευθερωμένοι μαύροι και 465.000 σκλάβοι. Όταν το 1804 η Α. έγινε ανεξάρτητη δημοκρατία, οι Γάλλοι εγκατέλειψαν μαζικά το νησί πριν ένα θέσπισμα του νέου κράτους τους διώξει οριστικά, αλλά άφησαν βαθιά ίχνη στην εθνική φυσιογνωμία της χώρας όπου, για περισσότερο από δύο αιώνες, η λευκή φυλή διασταυρώθηκε με τη νέγρικη, δημιουργώντας μεγάλο αριθμό μιγάδων. Η πλειονότητα του πληθυσμού, που αποτελείται ακόμα και σήμερα από Αφροαμερικανούς, περιλαμβάνει τα πιο φτωχά στρώματα, που κατάγονται από τους παλιούς δούλους· αυτοί ονομάζονταν κατ’ ευφημισμό Βruns (μελαψοί). Οι μιγάδες, αντίθετα, αυτοαποκαλούνται elite (εκλεκτοί) και αντιπροσωπεύουν την αριστοκρατία της χώρας, παρότι ο αριθμός τους είναι πολύ μικρότερος (περ. 5% του συνολικού πληθυσμού).Ο πληθυσμός της Α. έφτασε το ένα εκατομμύριο γύρω στο 1840, αλλά τον προηγούμενο αιώνα υπερτριπλασιάστηκε. Το 1920 έφτασε τους 1.600.000 κατοίκους. Η απογραφή του 1950 (η πρώτη που έγινε στη χώρα) έδειξε πληθυσμό 3.097.000 κατοίκους, οι οποίοι ανήλθαν σε 3.600.000 το 1960 και 4.315.000 το 1971. Ο σημερινός πληθυσμός της Α. υπολογίζεται σε 6.964.549 κατοίκους, με πυκνότητα 251 κατ. ανά τ. χλμ., ετήσια αύξηση του πληθυσμού της τάξης του 1,4% και προσδόκιμο ζωής τα 47,67 χρόνια για τους άντρες και τα 51,17 για τις γυναίκες. Η κατανομή του πληθυσμού στη χώρα είναι πολύ άνιση. Η μεγαλύτερη ανθρώπινη συγκέντρωση παρατηρείται γύρω στον κόλπο της Γκονάβ και κατά μήκος της βόρειας ακτής. Σε ό,τι αφορά τις μεταναστευτικές κινήσεις, αυτές είναι μικρές τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Ο αγροτικός πληθυσμός ζει ακόμα και σήμερα σε χωριά με μικρά σπίτια, συχνά άθλια, κυρίως από ξύλο ή από λάσπη, με αχυρένια στέγη. Στις πιο πυκνοκατοικημένες ζώνες τα σπίτια είναι συγκεντρωμένα κατά μήκος των δρόμων.Ο αστικός πληθυσμός αποτελεί το 35% του συνολικού. Η ανάπτυξη μεγάλων κέντρων είναι περιορισμένη στην Α. από τον ίδιο τον μορφολογικό κατακερματισμό του εδάφους. Πολυάριθμα είναι τα αστικά κέντρα, κυρίως, στην έξοδο των κοιλάδων ή στα άκρα των παράκτιων πεδιάδων. Η Λε Κε (Les Cayes, 55.000 κάτ.) βρίσκεται σε μια εκτεταμένη πεδιάδα στη χερσόνησο Τιμπουρόν, στις ακτές της οποίας βρίσκονται επίσης η Ζερεμί (Jeremie, 30.000 κάτ.) και η Ζακμέλ (Jacmel, 28.000 κάτ.). Η ίδια η πρωτεύουσα, Πορτ-ο-Πρενς (βλ. λ.), βρίσκεται στα κράσπεδα του Κιλ-ντε-Σακ. Οι πόλεις Σεν Μαρκ (Saint-Marc, 57.000 κάτ.) και Γκoνάβ (Gonaives, 74.000 κάτ.) είναι λιμενικά κέντρα της πεδιάδας του Αρτιμπονίτ· η δεύτερη, 110 χλμ. ΒΔ της πρωτεύουσας, είναι σπουδαίο λιμενικό και εμπορικό κέντρο μιας πλούσιας γεωργικής περιοχής που παράγει καφέ, βαμβάκι και ζαχαροκάλαμο. Στις βόρειες ακτές βρίσκονται η Καπ-Αϊτιέν (βλ. λ.) και η Πορ-ντε-Πε (Port-de-Paix, 31.000 κάτ.). Τα κέντρα αυτά έχουν όλα διαστάσεις μεγάλων χωριών, εκτός από την πρωτεύουσα και την Καπ-Αϊτιέν. Άλλα σημαντικά κέντρα της Α. είναι η Ντελμάς (Delmas, 232.142 κάτ. το 1995), το Καρφούρ (Carrefour, 277.662 κάτ. το 1995) και η Πεσιονβίλ (Petionville, 69.543 κάτ. το 1995).Η Δημοκρατία της Α. έχει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά των φτωχών χωρών, με αποτέλεσμα να αποτελεί ένα παράδειγμα ενδημικής αθλιότητας. Στο πλαίσιο αυτό δεν λείπουν βαθιές κοινωνικές διαφορές: υπάρχει μια άβυσσος ανάμεσα σε υπαλλήλους της δημόσιας διοίκησης, που είναι τα πιο πλούσια πρόσωπα της χώρας, και στην άθλια μάζα των χωρικών και του αστικού υποπρολεταριάτου. Η χώρα είναι από τις πιο φτωχές της Αμερικής. Η ασταθής πολιτική κατάσταση με τα συνεχή πραξικοπήματα επέδρασαν σημαντικά στην κακή οικονομική κατάσταση. Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας (1994) έγιναν προσπάθειες για ενίσχυση της οικονομίας της –κυρίως από τις ΗΠΑ– οι οποίες προώθησαν μια σειρά επενδύσεων. Το ΑΕΠ είναι 12.000 εκατ. δολ. ΗΠΑ (2001) και το κατά κεφαλήν εισόδημα 1.700 δολ. Ο πληθωρισμός κινείται στο 14% (2001) και η ανεργία στο 70% (1997). Η χώρα είναι αγροτική και στον τομέα αυτό απασχολείται πάνω από το 68% του ενεργού πληθυσμού (βασικό προϊόν ο καφές). Η βιομηχανία και ο περιορισμένος τομέας του ορυκτού πλούτου απασχολούν το 9% του ενεργού πληθυσμού. Η ενέργεια προέρχεται κυρίως από ξύλα και κάρβουνο, γεγονός που προκαλεί πολύ σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα. Το εξωτερικό χρέος της Α. αγγίζει τα 1.000 εκατ. δολάρια.Η γεωργία είναι ο σπουδαιότερος τομέας της οικονομίας· ωστόσο, αντιμετωπίζει μια σειρά από σχεδόν άλυτα προβλήματα, λόγω των σημερινών κοινωνικών δομών. Το καλλιεργούμενο έδαφος είναι το 38,6% του συνόλου και υπόκειται στη διάβρωση, παρότι τουλάχιστον το ένα τέταρτο όλης της εδαφικής επιφάνειας θα μπορούσε να σωθεί με τη χρησιμοποίηση τεχνικών μέσων πιο εξελιγμένων σε σχέση με εκείνα που διαθέτουν σήμερα οι καλλιεργητές. Τα κτήματα είναι γενικά πολύ μικρά και ο κατακερματισμός αυτός εμποδίζει τη χρησιμοποίηση μηχανημάτων και λιπασμάτων, αλλά και η άρδευση δεν είναι ικανοποιητική. Επιπρόσθετα, τις δεκαετίες του 1970 και 1980 παρατεταμένες ξηρασίες και καταστροφές που προκλήθηκαν από αρκετούς τυφώνες, έκαναν την κατάσταση ακόμη πιο ζοφερή. Άλλο σοβαρό πρόβλημα είναι η μορφωτική στάθμη του πληθυσμού, που δεν έχει συνειδητοποιήσει το μέγεθος των προβλημάτων του. Στην Α., υπάρχει μια γεωργία προϊόντων εσωτερικής κατανάλωσης (καλαμπόκι, ρύζι, γλυκοπατάτα, μανιόκα, κηπευτικά) και μια εμπορική γεωργία, λιγότερο ανθηρή και αποδοτική σε σύγκριση με άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής. Το σπουδαιότερο προϊόν είναι ο καφές, που καλλιεργείται στην εσωτερική λοφώδη περιοχή, και ακολουθεί το ζαχαροκάλαμο που είναι διαδεδομένο στη βόρεια παράκτια λωρίδα και σε εκείνη που βρέχεται από τον κόλπο της Γκονάβ. Καλλιεργούνται επίσης φυτά για την ίνα τους, όπως η αγαύη στις βόρειες περιοχές, το βαμβάκι στην κεντρική παράκτια λωρίδα, το κακάο στο άκρο της νοτιοδυτικής χερσονήσου, οι μπανάνες, τα εσπεριδοειδή και ο καπνός.Απαρχαιωμένα και συχνά μη ορθολογικά συστήματα χαρακτηρίζουν την κτηνοτροφία, την αλιεία και τη δασική εκμετάλλευση, η συμβολή των οποίων στην οικονομία είναι χαμηλή. Η υλοτομία έχει αναπτυχθεί τα τελευταία χρόνια και έφτασε το 1999 τα 6.040.000 κ.μ. Το 1997, η παραγωγή αλιευμάτων έφτασε τους 5.630 τόνους.Η δημιουργία του κράτους. Η ιστορία της Δημοκρατίας της Α., που καταλαμβάνει το δυτικό τμήμα του νησιού Ισπανιόλα (για την ιστορία όλου του νησιού, βλ. λ. Ισπανιόλα), αρχίζει με την αποίκιση των Γάλλων πειρατών, τον 17ο αι., την οποία ακολούθησε μια πραγματική γαλλική αποικιακή κυριαρχία από το 1697, όταν με τη συνθήκη του Ρίσβικ (Ρέισουεϊκ) η Ισπανία παραχώρησε στη Γαλλία το δυτικό τμήμα του νησιού. Από τότε η περιοχή ονομάζεται Α. Ο αγώνας για την ανεξαρτησία στην Α. ήταν επηρεασμένος από τη Γαλλική επανάσταση και τις φιλελεύθερες ιδέες της. Οι αντιθέσεις που ξέσπασαν ανάμεσα στις διάφορες κοινωνικές τάξεις είχαν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση της θρυλικής μορφής του Τουσέν Λ’ Ουβερτίρ που ηγήθηκε, μετά το 1795, της μαύρης κοινότητας. Αυτός, παρότι επεξέτεινε την κυριαρχία του σε όλη την Ισπανιόλα, διατήρησε για τη Γαλλία μια ηγεμονία καθαρά τυπική. Αλλά ο Ναπολέων, που με τον γάμο του είχε συμμαχήσει με την αστική τάξη του νησιού, έστειλε στις 5 Φεβρουαρίου 1802 στρατό 32.000 αντρών, οι οποίοι, αφού αποβιβάστηκαν στην Πορτ-ο-Πρενς, επανεγκαθίδρυσαν το αποικιακό καθεστώς. Ο Τουσέν Λ’ Ουβερτίρ, αφού αιχμαλωτίστηκε ύστερα από προδοσία, φυλακίστηκε στη Γαλλία, όπου και πέθανε τον Απρίλιο του 1803. Οι μαύροι της χώρας εξεγέρθηκαν ξανά, υπό την ηγεσία του Ζ.Ζ. Ντεσαλίν και του Ανρί Κριστόφ, κατορθώνοντας να ανακηρύξουν ανεξαρτησία την 1η Ιανουαρίου 1804. Ο Ντεσαλίν στέφθηκε αυτοκράτορας με το όνομα Ιάκωβος Α’. Ωστόσο, μετά τη δολοφονία του (1806), έπαψε η συμμαχία ανάμεσα σε μαύρους και μιγάδες που έγιναν οι πρωταγωνιστές της συνέχισης του εμφύλιου πολέμου. Το έδαφος χωρίστηκε σε δύο ζώνες: στη βόρεια εγκαταστάθηκαν οι μαύροι, υπό το σκήπτρο του Κριστόφ που το 1811 ανακηρύχθηκε βασιλιάς. Στη νότια, που ανακηρύχθηκε δημοκρατία, εγκαταστάθηκαν οι μιγάδες υπό την ηγεσία του Α. Πετιόν. Η επαναφορά της Α. στη δημοκρατία έγινε το 1820, χάρη στον μιγάδα πρόεδρο Ζ.Π. Μπουαγιέ, ο οποίος το 1822 κατέκτησε και το ανατολικό τμήμα του νησιού, δηλαδή τον Άγιο Δομίνικο (Σάντο Ντομίνγκο), που από το 1808 είχε καταληφθεί από τους Ισπανούς. Μετά την απομάκρυνση του Μπουαγιέ, ο πληθυσμός του Άγιου Δομίνικου επαναστάτησε και ανακήρυξε (1844) την ανεξαρτησία της περιοχής, που έγινε η σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία (βλ. λ.). Το 1849, ο μαύρος Φοστέν Σουλούκ κατέλυσε τη δημοκρατία και στέφθηκε αυτοκράτορας με το όνομα Φοστέν Α’. Η αυτοκρατορία του τερματίστηκε απότομα το 1859, εξαιτίας μιας εξέγερσης υπό την ηγεσία του αρχηγού του γενικού επιτελείου, στρατηγού Φαμπρ Ζεφάρ που, αφού έγινε πρόεδρος, συνήψε ένα κονκορδάτο με το Βατικανό (1860) και προσπάθησε να βελτιώσει τη δημόσια υγεία και την εκπαίδευση. Ωστόσο, και η προεδρία του Ζεφάρ τερματίστηκε το 1867. Η αμερικανική κατοχή. Οι αρχές του 20ού αι. χαρακτηρίστηκαν από βιαιότητες. Το 1915 ξέσπασε μια πολλοστή εξέγερση που φαινόταν να απειλεί τα οικονομικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Η Ουάσινγκτον θεώρησε τότε σκόπιμο να καταλάβει την Πορτ-ο-Πρενς. Οι αϊτινές κυβερνήσεις άρχισαν να ελέγχονται από τους Βορειοαμερικανούς, και η κατάσταση αυτή διήρκεσε έως το 1934, οπότε αποσύρθηκαν οι δυνάμεις των ΗΠΑ. Αλλά και μετά τη χρονολογία αυτή η πολιτική και οικονομική παρουσία των ΗΠΑ παρέμεινε ισχυρή. Δημιουργήθηκε η μονοκαλλιέργεια των τροπικών προϊόντων εξαγωγής και το εμπόριο άρχισε να διεξάγεται σχεδόν αποκλειστικά με τις ΗΠΑ. Τα πλούτη όμως που έφερε το καθεστώς αυτό ήταν εφήμερα και ωφέλησαν μονάχα μια μικρή τάξη εμπόρων χωρίς να συμβάλλουν στη συνολική ανάπτυξη της χώρας. Η μεγάλη πλειονότητα του πληθυσμού παρέμεινε πάρα πολύ φτωχή χωρίς καμιά κοινωνική πρόνοια και ο αναλφαβητισμός άγγιξε πρωτοφανή ποσοστά. Η μεταπολεμική περίοδος. Το 1941 εξελέγη πρόεδρος ο Ελί Λεσκό που συνεργάστηκε πολύ στενά με τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου. Αλλά και ο Λεσκό ανατράπηκε από ένα πραξικόπημα το 1946. Μετά τη συγκεχυμένη περίοδο που ακολούθησε την πτώση του, η Α. βρήκε στο πρόσωπο του στρατηγού Πολ Ε. Μαγκλουάρ έναν ικανό ηγέτη (1950-56) ο οποίος, αν και δεν έλυσε όλα τα προβλήματα του κράτους, τουλάχιστον τα αντιμετώπισε με σοβαρότητα. Συμφιλιώνοντας μαύρους και μιγάδες και θεσπίζοντας την καθολική ψηφοφορία, άρχισε την προσπάθεια ανάπτυξης της χώρας με διάφορα οικονομικά προγράμματα. Τον Δεκέμβριο του 1956 μια γενική απεργία ανάγκασε τον Μαγκλουάρ να παραιτηθεί. Για τη διαδοχή του άρχισε μια περίοδος αγώνων και αναταραχής, ώσπου τον Σεπτέμβριο του 1957 εξελέγη ο Φρανσουά Ντιβαλιέ, υποστηριζόμενος από τους κατώτερους της στρατιωτικής ιεραρχίας. Στην αρχή εμφανίστηκε ως ο άνθρωπος που ήταν ικανός να μεταμορφώσει τη χώρα και να προωθήσει την κοινωνική και οικονομική πρόοδό της (οι χωρικοί, που πίστευαν σε αυτόν, τον ονόμασαν Πάπα Ντοκ). Πολύ σύντομα, όμως, ο μύθος αποκάλυψε τη φύση του. Αντί να χρησιμοποιήσει το γόητρό του στις μάζες για να τις ανυψώσει, ο Ντιβαλιέ στηρίχτηκε στα πιο οπισθοδρομικά στοιχεία της λαϊκής ψυχής για να εγκαθιδρύσει έναν σκληρό και πρωτόγονο δεσποτισμό. Ο Ντιβαλιέ επανεξελέγη το 1961· τον Απρίλιο του 1964, όταν τελείωνε η θητεία του, ανέστειλε το σύνταγμα και ανακηρύχθηκε ισόβιος πρόεδρος, διατηρώντας την εξουσία με τη βοήθεια σκληρών εθνοφρουρών (τους περίφημους Τοντόν Μακούτ), αρχίζοντας διωγμούς κατά της αστικής τάξης του νησιού, μεγάλο μέρος της οποίας αναγκάστηκε να καταφύγει στην εξορία, και προκαλώντας σοβαρή οικονομική κρίση. Μετά τον θάνατό του (1971) αντικαταστάθηκε από τον γιο του, Ζαν-Κλοντ (Μπεμπέ Ντοκ). Το νέο καθεστώς συνέχισε την πολιτική καταστολής των πολιτικών αντιπάλων και της λογοκρισίας στον Τύπο. Έπειτα από τις έντονες αντιδράσεις, κυρίως της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, ο Ντιβαλιέ υποχρεώθηκε το 1985 να προχωρήσει σε συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Έναν χρόνο αργότερα –τον Φεβρουάριο του 1986– μετά την κλιμάκωση των λαϊκών αντιδράσεων, ο Ντιβαλιέ αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία, αφήνοντας στη θέση του τον στρατηγό Ναμφί. Το 1988, ο στρατηγός Ναμφί ανατράπηκε με στρατιωτικό πραξικόπημα από τον ταξίαρχο Προσπέρ Αβρίλ, που παραιτήθηκε δύο χρόνια αργότερα. Στις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1990, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης στο στρατιωτικό καθεστώς, Ζαν Μπερτράν Αριστίντ, αναδείχθηκε νικητής. Αφού κατέστειλε τις αντιδράσεις του στρατού, ο Αριστίντ ορκίστηκε πρόεδρος της Α. τον Φεβρουάριο του 1991. Όμως, λίγους μήνες αργότερα ανατράπηκε με πραξικόπημα του στρατηγού Ραούλ Τσέντρας. Χιλιάδες πρόσφυγες άρχισαν να εγκαταλείπουν την Α. για να γλιτώσουν από το στρατιωτικό καθεστώς. Οι ΗΠΑ επέβαλαν κυρώσεις κατά του στρατιωτικού καθεστώτος και τον Σεπτέμβριο του 1994 αμερικανικές δυνάμεις εισέβαλαν στην Α. χωρίς να συναντήσουν αντίσταση, επαναφέροντας τον Αριστίντ στην εξουσία. Στις προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1995 ο Αριστίντ δεν έλαβε μέρος (λόγω της συνταγματικής διάταξης που απαγορεύει σε κάποιον ήδη πρόεδρο να θέσει υποψηφιότητα στις επόμενες εκλογές· διάταξη που θεσπίστηκε προφανώς λόγω Ντιβαλιέ). Υποστήριξε όμως την υποψηφιότητα του Ρενέ Πρεβάλ, ο οποίος εξελέγη πρόεδρος της δημοκρατίας με ποσοστό 89%. Τον Νοέμβριο του 2000 επανεξελέγη πρόεδρος ο Αριστίντ με ποσοστό 92% και ανέλαβε καθήκοντα τον επόμενο χρόνο. Η αντιπολίτευση κατήγγειλε νοθεία και απαίτησε τη διενέργεια νέων εκλογών. Πολλοί διεθνείς οργανισμοί, μεταξύ των οποίων και η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθυστερούν την επίδοση δισεκατομμυρίων δολαρίων οικονομικής αρωγής στην Α., έως ότου η κυβέρνηση δείξει πειστικά σημάδια σεβασμού των δημοκρατικών διαδικασιών. Ως απάντηση, ο Αριστίντ διακήρυξε την πρόθεσή του να προχωρήσει στις απαιτούμενες διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία σε συνεργασία με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης.Η επίδραση της γαλλικής λογοτεχνίας δεσπόζει στις πρώτες λογοτεχνικές εκφράσεις της Α. Τα γαλλικά πολιτιστικά παραδείγματα –διαφωτιστικός κλασικισμός αρχικά, και ρομαντισμός ύστερα– χαρακτηρίζουν και την ποίηση της ανεξάρτητης Α. Αυτό αποδεικνύουν τα παραμύθια του Ζιλ Σολίμ Μιλσάν (1778-1852), το επικό ποίημα Η Αϊτιάδα του Ισαάκ Τουσέν Λ’ Ουβερτίρ (1782-1854) και, τέλος, τα μυθιστορήματα του Ντεμεβάρ Ντελόρμ (1831-1901), του σημαντικότερου ίσως από τους λογοτέχνες του 19ου αι. Σημαντικές προσωπικότητες υπήρξαν επίσης στην ποίηση του 19ου αι. ο Πιερ Φομπέρ (1806-1868), η Βιρζινί Σαμπέ (1839-1919), ο Αλκιβιάδης Φλερί-Μπατιέ (1841-1882), ο Τερτιλιάνος Γκιλμπό (1856-1939), συγγραφέας πατριωτικών ποιημάτων, και ο Μασιγιόν Κουακού (1867-1907), ποιητής και δραματουργός. Ο 19ος αι. χαρακτηρίζεται και από ιστοριογραφική παραγωγή, αλλά η λογοτεχνική και πολιτιστική δραστηριότητα στον αιώνα αυτό παραμένει συνολικά περιορισμένη και δεν παρουσιάζει σπουδαία ποιοτικά δείγματα. Τα γαλλικά πρότυπα βαρύνουν επίσης και στη λογοτεχνία του 20ού αι. Σημαντικά αποτελέσματα επιτυγχάνονται στην ποίηση, χάρη σε πολυάριθμους ποιητές, όπως οι Όσβαλντ Ντιράν (1840-1906), Ζορζ Σιλβέν (1866-1925), Ετζέρ Βιλέρ (1872-1953), που ασχολήθηκε με φιλοσοφικά και ηθικά θέματα, και Εντγκάρ Λαφορέ (1876-1915). Στην αφηγηματική πεζογραφία διακρίθηκαν οι Φρεντερίκ Μαρσελέν (1848-1917), οπαδός της νατουραλιστικής αισθητικής, Ζιστέν Λ’ Ερισόν (1873-1907), Φερνάν Ιμπέρ (1874-1929) και Αντουάν Ινοσάν (1873-1960). Αλλά μια πραγματική ανανέωση της αφήγησης, υπό φολκλορική και αφροαμερικανική έννοια, έγινε το 1928 με το βιβλίο του Ζαν Πρις-Μαρς (1886-1969) Έτσι μίλησε ο θείος. Το έργο του, στραμμένο στην ανακάλυψη αυθεντικών παραδοσιακών στοιχείων –σχετικών ιδιαίτερα με τη βουντού, την παράξενη και περίπλοκη θρησκεία των Αϊτινών μαύρων– είχε πρωταρχική σπουδαιότητα για τους νέους συγγραφείς, που αναζήτησαν στις ρίζες της φυλής τους την πίστη και την ελπίδα σε χρόνους δυσχερειών και συμφορών. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, το πνευματικό αυτό ρεύμα επανεμφανίστηκε, στο Παρίσι αυτή τη φορά, απ’ όπου διαμέσου της επιθεώρησης Ρresence Αfricaine επηρέασε το κίνημα της νεγροσύνης. Όμως, η νέα γενιά, εκείνη της επανάστασης του 1946, επέτεινε τον στρατευμένο χαρακτήρα του κινήματος. Στο Μανιφέστο της ρεαλιστικής σχολής της Α. (1948), οι Σεν Λουί και Ντιπού διακήρυσσαν ότι η τέχνη πρέπει να γίνει πράξη και να είναι επαναστατική, διαφορετικά δεν εξυπηρετεί κανένα σκοπό. Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκαν, συμβάλλοντας λίγο έως πολύ, οι αφηγητές, οι δραματουργοί και οι ποιητές από τη δεκαετία του 1930 και ύστερα, και ιδιαίτερα ο Φιλίπ Τομπί-Μαρσελέν και ο αδελφός του Πιερ, ο Στεφάν Αλεξίς, καθώς επίσης ποιητές όπως οι Πιερ Μοραβιά Μορπό, Καρλ Μπρουάρ, Εμίλ Ρουμέρ, Ρουσάν Καμίγ, Αντουάν Ντοντάρ και Ρενέ Ντεπέστρ. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, παρατηρείται μεγάλη άνθηση λογοτεχνικών σχολών και ομάδων, επηρεασμένων στο σύνολό τους από τα γαλλικά λογοτεχνικά ρεύματα. Μια νατουραλιστική ευαισθησία χαρακτηρίζει τη νέα ποιητική γενιά. Μουσική και χρώματα, οπτικές αισθήσεις και καλαισθησία αποκαλύπτονται στα ποιήματα του Ζαν-Μπατίστ Ερνστ. Η ευαισθησία αυτή είναι χαρακτηριστική επίσης της προσωπικότητας του Ζεράρ Ντουζέ –που θεμελιώνει το λεγόμενο ρεύμα του πολυρεαλισμού, στο πλαίσιο του οποίου η ποίηση γίνεται αντιληπτή ως αισθητική συνείδηση, διαχωρίζοντας την τέχνη από την πολιτική– του Ρομπέρ Μποντί και της Μικαέλ Λαφοντάν. Οι συγγραφείς που παρέμειναν στη χώρα, έως τα μέσα της δεκαετίας του 1980 είχαν ελάχιστη απήχηση στον κρεολικό πληθυσμό, ενώ ταυτόχρονα το καθεστώς δεν ενθάρρυνε τη λογοτεχνική έκφραση στα κρεολικά. Οι περισσότεροι όμως ζούσαν στο εξωτερικό και ένιωθαν υποχρεωμένοι να επαναπροσδιορίσουν την αϊτινή τους ταυτότητα στο πλαίσιο είτε του δυτικού είτε του αφρικανικού κόσμου, παραμένοντας πάντα πολιτικά και κοινωνικά στρατευμένοι. Η αίσθηση της απομόνωσης και της περιθωριοποίησης μετέτρεψε συχνά τα έργα τους σε απελπισμένα τραγούδια της εξορίας, εκφράζοντας μια ψυχική κατάσταση που απορρέει από τη συμμετοχή τους στον αγώνα για έναν κόσμο πιο δίκαιο και πιο ελεύθερο. Ένας από τους καλύτερους σύγχρονους Αϊτινούς ποιητές είναι ο Ρασούλ Λαμπουσέν, το πραγματικό όνομα του οποίου είναι Ιβ Μεντάρ. Ο Ζιλ-Αντρέ Μαρκ, ιδρυτής, διευθυντής και γραμματέας των περισσότερων φιλολογικών κύκλων, είναι ο εμψυχωτής της πνευματικής ζωής της χώρας. Εκτός από τους συγγραφείς αυτούς, θα πρέπει να αναφερθεί μια ομάδα συγγραφέων, διάσημων για την πρωτοτυπία του ύφους τους και τη στροφή προς νέες θεματικές: Ζ. Μετελίς, Ζ. Ετιέν, Π. Κλιτάντρ, Ε. Ολιβιέ, Ντ. Λαφεριέρ, Ζ. Φινιολέ και η Λιλά Ντεκιρόν. Πολυάριθμοι είναι οι δοκιμιογράφοι, με έργα σχετικά με τη λογοτεχνική κριτική και θεωρία. Στο θεατρικό πεδίο διακρίνεται ο Ρ. Φιλοκτέτ.Ανάμεσα στα νησιά της Κεντρικής Αμερικής, η Α. είναι ίσως εκείνο όπου οι αφρικανικές επιδράσεις στη μουσική είναι πιο αισθητές. Η αφρικανική κληρονομιά υπάρχει τόσο στο μουσικό υλικό και στους τρόπους που αποδίδονται όσο και στην πρακτική της κατασκευής και της χρησιμοποίησης των τύμπανων. Στην Α. έχει επιζήσει η παλιά και μυστική τέχνη κατασκευής ιερών τύμπανων, που είναι συνδεδεμένα με τελετουργικές πράξεις, στο εσωτερικό μυστικών εταιρειών. Τα τύμπανα που χρησιμοποιούνται στις μαγικές τελετουργίες όχι μόνο έχουν το σχήμα των αφρικανικών, αλλά επαναλαμβάνουν και τη διακόσμησή τους με μια εντυπωσιακή συνέχεια. Και στην Α., όμως, παρατηρούνται σήμερα μουσικές εκδηλώσεις επηρεασμένες από ξένα πρότυπα, προπάντων βορειοαμερικανικά. Το πιο χαρακτηριστικό αϊτινικό προϊόν, στο είδος αυτό, είναι ο λεγόμενος μερένγκε, που προέρχεται από την προσαρμογή μιας μελωδίας ευρωπαϊκού τύπου σε έναν αφρικανικό ρυθμό. Ο μερένγκε είναι ένα χορευτικό τραγούδι και το κείμενό του (σε γαλλική διάλεκτο patois) είναι εμπνευσμένο μερικές φορές από ιστορικά γεγονότα, αλλά πιο συχνά παίρνει ειρωνικό χαρακτήρα με ερωτικό φόντο. Οι ορχήστρες του μερένγκε αποτελούνται από ιθαγενή (τύμπανα διαφόρων τύπων) και ευρωπαϊκά όργανα (τρομπέτα, σαξόφωνο, κλαρινέτο, κοντραμπάσο, ακόμα και πιάνο). Όπως και το καλύψο, ο μερένγκε έχει μεταφερθεί, με σχετική επιτυχία, έξω από την πατρίδα καταγωγής του. Στην Α. είναι επίσης πολύ διαδεδομένη η βορειοαμερικανική μουσική, προπάντων η τζαζ. Στις πόλεις, η πραγματική λαϊκή μουσική έχει εξαφανιστεί σχεδόν τελείως. Στο εσωτερικό επιζεί ακόμα η γνήσια αφρικανική μουσική.Από πολύ παλιά, η Α. ήταν το κέντρο προσέλευσης των πιο διαφορετικών λαών και φυλών. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού προέρχονταν από μια ομάδα Μάγια-Κιτσέ που καθυστέρησαν στη μετανάστευσή τους προς το Γιουκατάν. Στις αρχές του 17ου αι., όταν άρχισε η περίοδος της ουσιαστικής αποικιοκρατίας, όλες οι επαρχίες της Γαλλίας συνέβαλαν στην εγκατάσταση πληθυσμών στην παλαιά Σάντο Ντομίνγκο, ενώ το δουλεμπόριο, που γινόταν σε ένα τεράστιο έδαφος –από το ακρωτήριο Λόπες έως το Μαύρο Ακρωτήριο– έστελνε στις ακτές νέγρους τελείως διαφορετικής προέλευσης. Το αποτέλεσμα ήταν διασταυρώσεις φυλών και ανταλλαγές που επηρέασαν βαθιά τα ήθη και τα έθιμα. Η ινδιάνικη επίδραση, που παρέμεινε για πολύ καιρό προβληματική, δεν αμφισβητείται πια. Οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού άφησαν έθιμα που μπήκαν βαθιά στη ζωή της αποικίας και τα οποία απαντώνται και στη σημερινή κοινωνία. Η ευρωπαϊκή επίδραση ήταν διπλή: ισπανική αφενός, γαλλική αφετέρου. Η πλειονότητα όμως των αποίκων δεν ήξερε ούτε γραφή ούτε ανάγνωση. Η πολιτιστική κληρονομιά της Αφρικής δεν έχει διατηρηθεί ολόκληρη στην Α. Η γλώσσα που έχει γεννηθεί στο έδαφος των Αντιλλών δεν έχει τον πλούτο των αφρικανικών γλωσσών. Αλλά πολλές παραδόσεις έχουν διατηρηθεί στις τελετουργίες, στις χορογραφικές ομάδες, στις νυχτερινές πομπές και λιτανείες. Εξάλλου, όπως σε όλες τις κοινότητες που δεν έχουν γραπτή λογοτεχνία, οι χωρικοί της Α. εξακολούθησαν να έχουν προφορικές παραδόσεις, που ταυτίζονται με όλες τις εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής. Η λατρεία βουντού (βοντού). Μια από τις πιο ιδιόρρυθμες πλευρές της Αϊτής είναι η λατρεία που ονομάζεται βουντού. Η γέννηση της λέξης αυτής ανάγεται στην παλιά δαχομεϊκή, στην οποία σημαίνει πνεύμα. Η βουντού γεννήθηκε και αναπτύχθηκε ως μια μυστική εταιρεία· η πρώτη μαγεία της υπήρξε η φυγή από την πραγματικότητα της δουλείας στην ελεύθερη ζωή. Οι μυστικές εταιρείες είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της πατροπαράδοτης κοινωνίας των μαύρων χωρικών της Α. Υπάρχουν στην Αφρική και σχεδόν σε όλες τις χώρες του Νέου Κόσμου όπου οι μαύροι λαοί βρίσκονται σε πολυάριθμες, απομονωμένες και ομοιογενείς κοινότητες. Η σπουδαιότερη από τις εταιρείες αυτές είναι η αραντά που έχει δαχομεϊκή προέλευση, αλλά περιλαμβάνει σήμερα νέγρους από διαφορετικές αφρικανικές εθνότητες. Η κυριότερη λατρεία της αραντά είναι η λεγόμενη βουντού, μια μαγικοθρησκευτική τελετουργία καθαρά αφρικανικού χαρακτήρα, όπου η μουσική παίζει σπουδαίο και καθοριστικό ρόλο. Από καιρό διαδεδομένη σε όλες τις Αντίλλες καθώς και στη Βόρεια Αμερική (Λουιζιάνα), η βουντού γνώρισε απαγορεύσεις και διώξεις, ενώ δεν επιζεί πλέον παρά μόνο στην Α., και εκεί σε πολύ μυστική μορφή, καθώς επίσης σε περιορισμένες κοινότητες της Βραζιλίας και των ΗΠΑ. Για δώδεκα χρόνια, από το 1847 έως το 1859, υπήρξε η επίσημη θρησκεία του νησιού. Είναι όμως η βουντού πράγματι θρησκεία; Οι κοινωνιολόγοι απαντούν καταφατικά. Για τον Ζαν Πρις-Μαρς, η βουντού είναι θρησκεία για τρεις λόγους: επειδή όλοι οι οπαδοί της πιστεύουν στην ύπαρξη των πνευματικών όντων, που ζουν σε κάποιο μέρος του σύμπαντος σε στενή επικοινωνία με τα ανθρώπινα πλάσματα των οποίων ρυθμίζουν τη δραστηριότητα· επειδή η λατρεία που αφιερώνεται στους θεούς αυτούς απαιτεί ένα ιεραρχημένο ιερατικό σώμα, μια κοινωνία πιστών, ναούς, βωμούς, τελετές και, τέλος, μια προφορική παράδοση· επειδή μέσω του κυκεώνα των θρύλων και της διαστροφής των παραμυθιών μπορεί κανείς να διακρίνει μια θεολογία, ένα αντιπροσωπευτικό σύστημα, χάρη στο οποίο οι Αφρικανοί πρόγονοι εξηγούν τα φυσικά φαινόμενα. Επίσης, ο συγγραφέας ανακαλύπτει στη βουντού τρία στοιχεία που αποτελούν τα πιο σταθερά τμήματα των θρησκευτικών τελετουργιών: τους τελετουργικούς χορούς και τραγούδια, την κατάσταση έκστασης, στην οποία αναγνωρίζει μια μυστικιστική κατάσταση, και τη θυσία. Από την ηθική άποψη που κρύβουν οι παραδόσεις της βουντού, ο συγγραφέας θυμίζει ότι, από τη γέννηση έως τον θάνατο, ο οπαδός της βουντού είναι αιχμάλωτος των αυστηρών απαγορεύσεων. Οι οπαδοί της βουντού πιστεύουν στην ύπαρξη ενός υπέρτατου όντος, δημιουργού του σύμπαντος, το όνομα του οποίου έχουν συνεχώς στα χείλη. Σήμερα, πάντως, η βουντού είναι προπάντων λατρεία των πνευμάτων (υπό μορφή φυσικών φαινομένων) και των νεκρών. Οι κοινωνίες δεν είναι θεοκρατικές· ο συγκρητισμός τους πραγματοποιείται γύρω από τρεις αυτόνομες οργανώσεις: τους Ράντα (οι οποίοι είναι οι πιο πολυάριθμοι), τους Κόνγκο και τους Ντονπέντ’ρ. Τα λόας (πνεύματα) που λατρεύονται στη βουντού είναι πολυάριθμα. Στην τελετουργία Ράντα τα πιο ισχυρά είναι το Νταμπαλάχ, το πρώτο ανάμεσα στα πνεύματα, φύλακας των πηγών, των ποταμών, του ήλιου και των άστρων, και το Λέγκμπα, ο διερμηνέας των θεών, ο μεσολαβητής ανάμεσα στον άνθρωπο και στις αόρατες δυνάμεις, ο φύλακας των εισόδων, των μικρών και των μεγάλων δρόμων.Ο μαύρος πληθυσμός, τα έθιμα και η ζωντάνια του μαζί με την ομορφιά του τοπίου κάνουν ιδιαίτερα ελκυστική την επίσκεψη σε αυτή τη χώρα. Στην Πορτ-ο-Πρενς μπορεί να φτάσει κανείς με αεροπλάνο από τις ΗΠΑ, από πόλεις των Αντιλλών ή και από τη Δομινικανή Δημοκρατία. Για την είσοδο στη χώρα απαιτούνται βίζα και πιστοποιητικό εμβολιασμού κατά της ευλογιάς. Το ταξίδι μπορεί να γίνει ευχάριστα σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Το οδικό δίκτυο είναι πολύ μέτριο και μπορεί να διανυθεί με ενοικιασμένο αυτοκίνητο ή με πούλμαν. Στη διάρκεια της παραμονής στην Πορτ-ο-Πρενς (παζάρι, δημόσια κτίρια, εθνικό μουσείο) αξίζει μια επίσκεψη στα βουνά που βρίσκονται στον δρόμο για την Πεσιονβίλ, την Μπουτιγέ, την Κενσκόφ και τη Φιρσί. Μια άλλη διαδρομή είναι αυτή που από τις πόλεις Σεν Μαρκ και Γκονάβ φτάνει, διασχίζοντας τη δυτική ακτή, στην Καπ-Αϊτιέν, την πιο γραφική πόλη της χώρας. Από εκεί μπορεί κανείς να επισκεφθεί το ανάκτορο του Σαν Σουσί, του βασιλιά Ανρί Κριστόφ και τη θεαματική ακρόπολη Λα Φεριέρ που αποτελούν τα σπουδαιότερα αξιοθέατα της χώρας. Ακόμα αξίζει μια επίσκεψη στο Πορ-ντε-Πε, στα βόρεια του νησιού και από εκεί με καράβι στο νησί της Χελώνας (Τορτούγκα). Υπάρχουν πολλά ξενοδοχεία στην Πορτ-ο-Πρενς, στην Πεσιονβίλ και μερικά στην Καπ-Αϊτιέν. Κουζίνα. Τυπικά πιάτα είναι το ρύζι με φασόλια, το ψητό γουρουνάκι με μπαχαρικά και μπανάνες και η σαλάτα από τρυφερούς βλαστούς φοίνικα. Φρούριο χτισμένο από τους Γάλλους τον 17ο αι., κοντά στο Καπ – Αϊτιέν της Αϊτής, αξιόλογου παραθαλάσσιου εμπορικού κέντρου (φωτ. Sef). Αμερικανοί στρατιώτες προστατεύουν τους υποστηρικτές του νόμιμου προέδρου Μπερτράν Αριστίντ, λίγο πριν από την επιστροφή του (1994). Χαρτονόμισμα των 20 γκουρντ, που εκδόθηκε το 2001, για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την ανεξαρτησία της Αϊτής. Αεροφωτογραφία μιας από τις κοιλάδες που περικλείονται ανάμεσα στους ορεινούς όγκους οι οποίοι εκτείνονται από το κέντρο του νησιού προς τον κόλπο της Γκονάβ. Μια πανοραμική άποψη του κέντρου της πρωτεύουσας της Αϊτής. Το λιμάνι της Πορτ-ο-Πρενς. Χαρακτηριστικός τύπος Αϊτινής. Φωτογραφία του νησιού Ισπανιόλα (Αϊτή) από δορυφόρο της ΝΑΣΑ, τον Δεκέμβριο του 1993. Το νησί αυτό, που είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε μέγεθος της Καραϊβικής, είναι χωρισμένο διοικητικά σε δύο κράτη, την Αϊτή και την Δομινικανή Δημοκρατία (φωτ. ΝΑSA, earth.jsc.nasa.gov).